بسته بندی های کارتنی یا پلاستیکی کدامیک سبز ترند؟ چالش بسته بندی است که کارشناسان متعددی با جمع آوری مستندات در پی پاسخ صحیح به آن هستند. در این نوشتار مواردی جمع آوری شده تا پاسخ صحیح به این سوال داده شود. همچنین مسیر آینده به کار گیری مواد اولیه در بسته بندی را هم میتوانید حدس بزنید.
در سال های اخیر و با توجه به افزایش حجم پسماندهای مربوط به بسته بندی ها، تحقیقات گسترده‌ای در حوزه مدیریت جمع آوری پسماندها و همچنین روش‌های بازیافت بسته بندیها انجام شده است. هم اکنون به صورت متوسط ۳۴ درصد بسته بندی های کارتنی و کاغذی،۳۷ درصد پلاستیک های منعطف و سخت، ۱۴ درصد شیشه، ۱۳ درصد فلزات و ۱۲ درصد دیگر گروه‌های مواد اولیه هستند.
تاریخچه اجمالی
در سال‌های اخیر نفوذ بسته بندی ها به زندگی ما سرعت بالایی پیدا کرده است. درخواست برای کالا های با کیفیت و زیبا، تخصصی شدن کالاها، افزایش ضریب ایمنی حمل و نقل و بسیاری از عوامل دیگر منجر به استفاده روز افزون از بسته بندی ها شده است. کارشناسان تاریخچه استفاده از بسته بندیها را به زمان پیدایش انسان‌ها نسبت می‌دهند. احتمالاً در آن دوره استفاده از سنگ و چوب برای بسته بندی کالا های مختلف مرسوم بوده است. اما بسته بندی به معنای فناوری و علم بسته بندی تاریخچه ۲۰۰ ساله دارد. همچنین پیدایش پلاستیکها در بسته بندی عمر ۱۵۰ ساله دارند.
عوامل مورد بررسی کارتن و پلاستیک
سهم تقریبا برابر استفاده از پلاستیک و کارتن در بسته بندیها منجر شده است تا همیشه یک بحث بدون نتیجه در رابطه با اثبات برتری هر دو یک از گروه‌ها بر دیگری بین کارشناسان این حوزه شکل بگیرد. این مقاله مقایسه اجمالی بین این دو گروه از مواد اولیه مورد مصرف در صنایع بسته بندی کالاهای مختلف ارائه می‌کند. این مقاله در چهار بخش مورد بررسی قرار میگیرد:
- پارامترهای بازیافت پذیری
- استفاده از مواد اولیه تجدید پذیر
- آب و انرژی مورد مصرف در تولید
- رد پای co۲ و میزان آلودگی ناشی از پسماند
پارامترهای بازیافت پذیری
اگر بازیافت بسته بندی ها را در نظر بگیریم، که این روزها نقل محافل مختلف نیز هستند، باید گفت برتری از آن کاغذ و کارتون است. چرا که فرایند بازیافت این بسته بندی ها ساده‌تر و به دلیل قدمت بالای استفاده از کاغذ، بازیافت آنها فراگیر شده است. اما در مورد پلاستیک ها، بازیافت قدری پیچیده‌تر و کمتر تجزیه شده است. مستندات نشان می‌دهد که برای مثال در کشورهای عضو اتحادیه اروپا به صورت متوسط ۴۰ درصد پلاستیک های بسته بندی بازیافت می‌شوند و این رقم برای کاغذی ۸۳ درصد است.
استفاده از مواد اولیه تجدید پذیر
حال بیایید به وضعیت مواد اولیه مورد مصرف در تولید این بسته بندی ها نگاهی بیندازیم. ۴۰ درصد بسته بندی های کاغذی از منابع چوب های طبیعی، ۴۶ درصد از بسته بندی های بازیافت شده و ۱۴ درصد اجزای غیر کاغذی یا مقوایی هستند.
نکته مهم استفاده از درخت جنگل های مختلف در تولید کاغذ است. اتحادیه اروپا توانسته است در این زمینه با مدیریت بسیار خوب، منابع تجدید پذیری را به منظور تهیه بسته بندیهای کارتنی ایجاد کند. اما این نکته در مورد کشورهای در حال توسعه وضع بسیار بدی دارد و سرانه فضای سبز این کشورها دائماً در حال کاهش است. اما در مورد پلاستیکها وضعیت قدری متفاوت است. به دلیل در دسترس بودن منابع نفتی، مواد اولیه لازم برای تولید بسته بندی های پلاستیکی از منابع نفتی است. تنها چند سال است که استفاده از منابع زیستی و گیاهی برای تولید پلاستیکها مرسوم شده است. احتمالاً در آینده‌ای نزدیک از نظر مواد اولیه لازم برای تولید بسته بندی ها با تجاری سازی فرایندهای تولید پلاستیک ها از منابع زیستی، ورق به نفع پلاستیک ها برمی‌گردد.
آب و انرژی مورد مصرف در تولید
در مورد میزان انرژی و آب مورد مصرف در تولید بسته بندی های کارتونی و پلاستیکی باید گفت هیچ آمار دقیقی وجود ندارد. همچنین میزان انرژی و آب مصرفی به شدت به فناوری مورد استفاده در تولید، همچنین وضعیت منابع کشور مورد نظر بستگی دارد. اما در این میان نکته مهم استفاده بسیار زیاد آب در صنایع تولید کننده کاغذ و مقوا است.
رد پای co۲ و میزان آلودگی ناشی از پسماند
یک پارامتر مهم برای بررسی میزان آسیب وارد شده از یک کالا به محیط زیست برآورد رد پای co۲ کالای مورد نظر است. این پارامتر میزان گازهای گلخانه ای تولید شده را در طول عمر یک کالا مورد بررسی قرار می‌دهد. اما باید گفت روش مشخص و یکسانی برای محاسبه این پارامتر وجود ندارد. تاکنون محاسبات مختلفی برای اعلام مقدار رد پای co۲ بسته بندی های کاغذی و پلاستیکی ارائه شده است. اگر مرحله نهایی مصرف بسته بندی ها در نظر گرفته نشود و در حقیقت فقط مراحل تولید و فناوری اولیه بسته‌بندی‌ها لحاظ گردد، می‌توان گفت به ازای تولید هر یک تن کاغذ بسته بندی ۸۸۵ کیلوگرم co2 تولید می‌شود.
همچنین باید در نظر داشت از آنجایی که برای تولید کارتن بسته بندی بایستی تعدادی درخت قطع شود و این درختان در جذب co۲ می‌توانستند موثر باشند، باید گفت میزان co۲ اضافی که در اثر قطع درختان لازم برای تولید یک تن کاغذ بسته بندی به اتمسفر وارد می‌شود، برابر با ۷۳۰ کیلوگرم است. بنابراین برای تولید هر تن کارتون بسته‌بندی ۱۶۱۵ کیلوگرم co۲ به اتمسفر وارد می‌شود. اما باید گفت در مراحل تولید پلاستیک های مورد استفاده در بسته بندی به صورت متوسط بین ۱۶۳۰ تا ۱۸۷۰ کیلوگرم co۲ تولید می‌شود. بنابراین باید گفت بسته‌بندی‌های پلاستیکی در چرخه عمر خود قدری بیشتر co۲ در مقایسه با بسته بندی های کارتنی به محیط اطراف وارد می‌کنند. اما باید دقت شود بسته‌بندی‌های پلاستیکی سبک‌تر از بسته‌بندی‌های کاغذی هستند.
جمع بندی
نکته بسیار مهم در جمع بندی مقایسه استفاده از بسته‌بندی‌های کاغذی یا پلاستیکی، سبک بودن بسته‌بندی‌های پلاستیکی در مقایسه با انواع کاغذی، شیشه‌ای و فلزی است. به طور متوسط بسته بندی های پلاستیکی ۲ تا ۴ برابر از سایر بسته‌بندی‌ها سبک‌تر هستند. همین نکته باعث می‌شود استفاده از پلاستیکها در بسیاری از کاربردها مقرون به صرفه تر باشد و کاهش وزن بسته بندی ها میتواند منجر به صرفه‌جویی در انرژی مصرف شده در حمل و نقل و حتی بازیافت بسته بندی ها شود.
همچنین در بسته بندی مواد غذایی یکی از مهمترین مزیت‌های بسته‌بندی‌های پلاستیکی امکان تنظیم عبور پذیری گازها در بسته بندی و به دنبال آن افزایش زمان ماندگاری مواد غذایی است. برای مثال در بسته بندیهای پلاستیکی امکان کاهش نرخ عبور پذیری بسته‌بندی در برابر گاز مخرب اکسیژن وجود دارد.
نمودار درج شده به صورت خلاصه یک مقایسه نسبی در ارتباط با استفاده از بسته‌بندی‌های پلاستیکی و کاغذی ارائه می‌کند. باید گفت انتخاب مواد اولیه مناسب برای تولید بسته‌بندی‌ها بایستی با دقت و بر اساس الزامات مورد نظر برای بسته‌بندی صورت گیرد.
برای مثال در بسته‌بندی شیرینی و شکلات شاید بسته‌بندی‌های کاغذی مناسب‌تر باشند. یا بسته‌بندی‌های ثانویه بایستی از کارتون‌های کاغذی تهیه شوند. اما از طرف دیگر بسته‌بندی‌های پلاستیکی راه حل مهندسی و مناسب برای مواد غذایی تازه و فرآوری شده هستند.
نگاهی به آیین نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی
وزارت سمت مکلف است تا ترتیبی اتخاذ کند که از تاریخ ابلاغ آیین نامه تولید کنندگان کیسه های پلاستیکی با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون طی یک برنامه ۵ ساله، سالیانه ۲۰ درصد از ظرفیت تولیدی کیسه‌های زیر ۲۵ میکرون را با کیسه های سازگار با محیط زیست و یا زیست تخریب پذیر جایگزین کنند. کیسه های سازگار با محیط زیست، زیست پذیری دارند و جنس آنها کاغذ و پارچه است ولی کیسه‌های زیست تخریب پذیر از زنجیره‌های پلیمری تولید شده‌اند و قابل تجزیه توسط میکروارگانیسم ها در زمان کوتاه بسته به شرایط محیطی هستند و در انتهای فرایند تجزیه موادی مثل آب، دی اکسید کربن و مواد غیر مضر تولید می‌شوند.
بر اساس ماده ۲ مقرر شد شیوه نامه تشویقی توسط وزارت سمت و سازمان حفاظت محیط زیست تدوین و از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی ابلاغ شود. در ماده ۳ آیین نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی آمده است بر اساس این ماده وزارت صمت با همکاری وزارت کشور موظف هستند در جهت کاهش تولید پسماند و محدود کردن تولید، توضیح و مصرف کیسه‌های پلاستیکی، ظرف چند ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه، شیوه نامه‌های شامل ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به جز میوه فروش ها، ممنوعیت توزیع کیسه های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون، ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از ۶۰ میکرون در فروشگاه های زنجیره ای،همچنین استفاده از سیاست‌های تشویقی برای استفاده مجدد مشتریان از اقلام سازگار با محیط زیست تهیه و اجرا کنند.
بر اساس مطالعات انجام شده کیسه‌های پلاستیکی با قطر کمتر از ۲۵ میکرون، کیسه‌های بسیار نازک و سبک هستند و به آسانی در محیط زیست رها می‌شوند علاوه بر آن جمع آوری آنها بسیار پر هزینه است و عملیات بازیافت این کیسه‌های سبک مقرون به صرفه نیست اما وقتی کیسه ضخیم‌تر باشد مستحکم‌تر خواهد بود و تا چندین بار از آن استفاده می‌شود همچنین قابلیت بازیافت و برگشت به خط تولید را دارند.
کلام پایانی
در این محتوا سعی کردیم عمیقا به سوال بسته بندی های کارتنی یا پلاستیکی کدامیک سبز ترند؟ پاسخ دهیم؛ زیرا پی بردن به این پاسخ میتواند راه سرمایه گذاری را مشخص کند. همچنین تولید کنندگان هر دو نوع بسته بندی خواهند دانست که کدامین مسیر را باید ادامه دهند. کارخانه کارتن سازی کارتن ساز دات کام یکی از تولید کنندگان جعبه های مقوایی و کارتنی با چاپ سفارشی می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص چگونگی انتخاب یک بسته بندی مناسب برای محصول خود، میتوانید از مسیرهای ارتباطی با ما در تماس باشید.
